Өйрәтһәм дә бесәйҙе,
Үҙенекен туҡыны:
“Аҡбай” тигән исемде
“Мыяу” тиеп уҡыны.
(Р.Әбүталипова)
БЕСӘЙ
Бесәй төшкән байлыҡҡа –
Сумған тәмле ҡаймаҡҡа.
Аҙағы нисек бөтөр,
Йырлаһа ла: “Мыр ҙа мыр!”
(А.Йәғәфәрова)

Эсеп ала ла һѳт, сәй,
Йоҡлай ҙа йоҡлай бесәй.
Ә сысҡан күреп ҡалған,
Ҡолағын тешләп алған.
(Ф.Туғыҙбаева)

Тышта буран ҡотора,
Сәйҙә илап ултыра:
- Бесәйем сығып киткән,
Аҙашып үлер микән?
Юҡҡа илаған Сәйҙә,
Хәйләкәр бит бесәй ҙә:
Шәп йылы оя тапҡан -
Быймаға инеп ятҡан!
(Р.Әбүталипова)

Бесәй балаһы ҡыҙыҡ,
Ята келәмдә ойоп.
Бәп-бәләкәй булһа ла,
Үҫкән бит уға мыйыҡ!
(Ҡ.Әлибаев)

Бесәй сыҡҡан һунарға,
Ҡомаҡ, сысҡан ауларға.
“Хәҙер барып тотам, - ти, -
Һоғонам да йотам!” – ти.
Сысҡан мейес аҫтынан
Көлә мыйыҡ аҫтынан.
Уның яуабы зәһәр:
- Ин әйҙә, һыйһаң әгәр!
(Б.Байымов)

Бесәй, бесәй, бесәй шул,
Бесәй әле кескәй шул.
Үҙе мырлай ҙа мырлай,
Әллә ул шулай йырлай?
Килтерегеҙ сысҡан, ти,
Ҡайҙа һуң ул ҡасҡан, ти?
Килтерегеҙ хәҙер, ти,
Мин ашарға әҙер,ти!
(Ҡ.Даян)

Көндәр буйы йоҡлап ята
Ҡаймаҡ ялаған бесәй.
Бөгөн сысҡан тотҡан ине,
Маҡтаны уны әсәй.
(Р.Ниғмәтуллин)

Бесәй ҡыҙы Мырбикә
Әллә бигерәк иркә?
Йырламаһаң, йоҡламай,
Йырлатмайса туҡтамай.
Мыр-мыр-мыр-мырым,
Мырбикәгә был йырым...
Кис етә, ҡояш бата,
Бесәй ҡыҙын йоҡлата.
(Г.Юнысова)

(рус халыҡ ижадынан)
Саңҡ-саңҡ!.. Саң ҡаға,
Бесәйҙең өйө яна!
Бесәйҙең өйө яна,
Төтөнө сыға, ана!
Бесәйҙең ҡото осоп,
Килеп сыҡҡан урамға!..
Биҙрә тотоп йүгерә
Тауыҡ ут һүндерергә.
Эт – мейес һеперткеһе,
Ат фонарь тотоп алған,
Япрағын болғай-болғай,
Ашыға һоро ҡуян.
Бер, ике, өс!..
Бына ҡайҙа көс!..
Ялҡын артҡа һикерҙе,
Ут бөтөнләйгә һүнде!..
(А.Йәғәфәрова тәржемәһе)

Кескәй генә үрмәксе,
Арҡан үреп ебәктән,
Төшөп килә еректән.
Һай, афарин, үрмәксе,
Уңған булып үҫмәксе!
(Ә.Әфтәх)

Нисек итеп биҙмәйҙәр,
Бер туҡтауһыҙ безләйҙәр.
Безләшеп, улар беҙгә
Сәскәнән бал эҙләйҙәр.
(Ш.Бикҡол)

Ҡуңыҙ-ҡуңыҙ, ҡуңыҙҡай,
Арҡалары ҡуңырҡай,
Шәп ҡумыҙсы ул ҡуңыҙ,
Йәй буйы тарта ҡумыҙ.
(Г.Ситдиҡова)

Түмәр өҫтөндә
Йөрөй ҡырмыҫҡа.
- Килсе, ҡырмыҫҡа,
Ултырсы усҡа.
(А.Йәғәфәрова)

Күршеләге үрмәксе
Сәсен өстән үрмәксе,
Ал таҫма тағып ҡына
Матур итеп йөрөмәксе.
(Д.Талхина)

Ҡырғаяҡ - ҡырғаяҡ,
Утыҙ аяҡ, ун аяҡ,
Егермеһе - һул аяҡ,
Егермеһе - уң аяҡ.
(Г.Ситдиҡова)

Уралға ҡушып
Үҙенән ҡалмаҫҡа,
Ағасты буйлай
Етеҙ ҡырмыҫҡа.
(Д.Талхина)

Мин торам ҡырҙарҙа,
Болонда, урманда.
Уйнайым, осамын,
Яҡты көн булғанда.
Иркәләй һәм һөйә
Ҡояштың яҡтыһы.
Аш булалыр миңә
Сәскәләр хуш еҫе.
(Ғ.Туҡай)

Етеҙ энәләре менән
Баҡсабыҙҙа үрмәксе
Үҙенә мамыҡ шәл бәйләй
Әсәйемдән күрмәксе.
(А.Йәғәфәрова)

Күбәләгем, һыу буйында
Туғайҙарҙа үҫәһең,
Сәскәләрҙән сәскәләргә
Ниҙер эҙләп күсәһең.
Күбәләгем, леп-леп осоп,
Төрлө гөлгә ҡунаһың,
Гөл өҫтөнә ҡунған саҡта,
Сәскә кеүек булаһың.
Аҡ та була, күк тә була,
Төрлө була күбәләк.
Сәскә осҡан кеүек була,
Улар осһа бергәләп.
(Ҡ.Даян)

Тельняшка "кейгән" бал ҡорто
Быҙлап оса яҡында,
Әллә инде тыуып-үҫкән
Десантниктар янында.
Холоҡо ла бит шуларҙыҡы -
Ҡурҡмай ҙа ул бер ниҙән,
Ниңә инде ҡурҡһын ти ул -
Ул бит тельняшка "кейгән"!..
(Ғ.Гайсин)

Яландағы аҡ сәскәгә
Ҡунды ла бер күбәләк:
- Икебеҙ ҙә бер төҫтәбеҙ,
Осайыҡ, - ти, - бергәләп.
- Үҙең генә ос, - ти сәскә, -
Үпкәләмә һин бер ҙә.
Икебеҙ ҙә осоп китһәк,
Матурлыҡ ҡалмаҫ ерҙә.
(М.Дилмөхәмәтов)

Күҙҙәреңде йыртып ас та
Кил туғайға һин иртә.
Донъяларын ярыр булып,
Сың-сың итә сиңерткә.
Әй атыла ут остоғо,
Ялт-йолт килә үләндә.
Сиңерткәләр сырылдаша
Ысыҡ тулы сиҙәмдә.
Әй атыла сиңерткәләр,
Һикерә ут остоғо,
Әйтерһең дә, тыуған яҡтың
Сәселә бит осҡоно.
(Т.Йосопов)

Мине бында яраталар,
Мине бында көтәләр,
Оҙаҡ-оҙаҡ уйнап китһәм,
Борсолошоп бөтәләр.
Беҙ бөтәбеҙ бергә - "беҙ",
Шуға күрә бергәбеҙ.
Шатлыҡ, бәхет менән үҫеп,
Бергә-бергә берегәбеҙ.
Ғаиләнең усағы -
Атам-әсәм ҡосағы!

Әсәкәйем, әсәйем, әсәй -
Яратып ҡына әйтәм.
Шулай яғымлы булырға
Ҡустымды ла өйрәтәм.

Атай, атаҡайым, атайым -
Таяныс беҙҙең өйҙә.
Атай һүҙе, бер ҡарашы -
Сыбыҡ кәрәкмәй сөйҙә.

Оло булғанға – олатай,
Әсәйемдең атаһы.
Үҙе генә оло түгел,
Оло хатта ҡатаһы.

Әсәкәйемдең әсәһе -
Өләсәй, өләсәйем, өләс,
Көлсәләре тел йоторлоҡ,
Йөҙҙәре нурлы, көләс.

Ауылдағы өләсәйгә
Һоҡланмаған кеше юҡ.
Бөтәһе лә маҡтай уны:
«Уңғанлыҡта – ише юҡ».
«Аптырарһың, - тиҙәр уға, -
Белеме булмаһа ла,
Гөлдәй балаҫтар туҡый ул,
Киндер ҙә һуға ала».
(К.Булат)

Ике өләсәйебеҙ бар,
Икеһе лә тиҫтерҙәр.
Беренсеһе атайымды,
Икенсеһе әсәйемде
Кеше итеп үҫтергән.
Ике өләсәйебеҙ бар,
Икеһен дә яратабыҙ,
Уларға эш ҡалдырмайбыҙ,
Бик бойоҡҡан саҡтарында
Ҡайғыларын таратабыҙ,
Икеһен дә яратабыҙ!
(Ф.Рәхимғолова)

Өләсәйем ойоҡ бәйләй,
Энәһе ялт-йолт итә.
Итәгендәге йомғағы
Иҙәнгә төшөп китә.
Аҡ бесәйем күреп ҡалып,
Йүгереп барып етә.
“Һә” тигәнсе йомғаҡты
Өләсәйгә йүгертә.
(А.Айытҡолова)

Әсәкәйемдең әсәһе -
Өләсәй, өләсәйем, өләс,
Көлсәләре тел йоторлоҡ,
Йөҙҙәре нурлы, көләс.
(Р.Ураҡсина)

Өләсәйем йырсы минең,
Оҙон көйҙәр көйләй ул.
Төндәр буйы әкиәттәр,
Риүәйәттәр һөйләй ул.
Йомшаҡ ҡулдары яғымлы,
Беҙҙе иркәләп һөйгән.

Әтәс ҡойма башында,
Алтын тараҡ башында.
Йоҡонан тора иртүк,
Ҡысҡыра: “Ки-ки-ри-күк!”
(А.Йәғәфәрова)

Әсәһе менән бергә
Себешкәйҙәр йүгерә:
“Зилә, беҙгә емдәр һип,
Сип-сип-сип, һип-һип-һип!”
(А.Йәғәфәрова)

Йомортҡа һалған тауыҡ –
Яҡтырып киткән кетәк.
Шуға йөрөй ҡыуанып:
“Ҡыт-ҡытыҡ та ҡыт-ҡытыҡ!..”
(А.Йәғәфәрова)

Ѳйѳрѳлә-сѳйѳрѳлә,
Сип-сип йырлап, бер себеш,
Берәүҙең күлдәге һары,
Бигерәк матур, имеш.
(Ф.Туғыҙбаева)

Күрҙем-күрҙем шуҡ әтәс,
Ана кейгән күк кәпәс.
Тик маҡтансыҡ әтәстең
Кәпәсе бик бәләкәс.
(А.Игебаев)

Эй ҡупшыҡай тауыҡ апай,
Күлдәге сыбар ғына,
Ҡыт-ҡыт-ҡыт, тип килеп етә
Емеңде сығар ғына.
Тауыҡ апай, тип-тип-тип,
Себештәре сип-сип-сип,
Тибенәләр, һөйөнәләр,
Сүпләргә ем күп-күп, тип.
(Г.Ситдиҡова)

Сыбар тауыҡ бик күп себеш
Сығарғас бүләк итеп,
Һанай алмай торам гелән,
Себештәргә иҫ китеп.
Күҙгә йөҙ булып күренә,
Йүгерәләр, шашалар.
Ярма, эремсек ташлаһам,
Ем өҫтөнә баҫалар.
Көн буйына һис ятмайҙар
Себешкәйҙәр кес кенә.
Тауыҡ ҡанаты аҫтына
Инәләр тик кис кенә.
(К.Булат)

Әтәс ҡысҡыра иртүк,
Кикерикүк тә кикерикүк:
«Киттек, тауыҡ ҡунаҡҡа
Күрше эте Муйнаҡҡа!»
(Ф.Туғыҙбаева)

Сыбар тауыҡ
Кетәгенән
Тышҡа сыҡҡан.
“Ҡыт- ҡытаҡ!” – тип
Тибенә ул –
Емме тапҡан?
Ҡанаттарын
Елпеп-елпеп
Ҡағып ҡуя.
“Йомортҡалы
Буласаҡ, - ти, -
Минең оя”.
(Ф.Мөхәмәтйәнова)

Ерҙә ысыҡ ялт-йолт килә,
Хәс тә көмөш һибелгән.
Алмағас алмалар элеп,
Башҡайын түбән эйгән.
Сәскәләр ысыҡ эсәләр,
Хуш еҫтәрен бөркөтөп.
Бал ҡорттары һут эсәләр
Осоп килеп бер көтөү.
Их, йәйҙең матур саҡтары,
Һис уйнап туйып булмай.
Ниңә икән ҡыш булмайса,
Йәй генә булып тормай.
Миңлегөл Хисмәтуллина

Йәй – ул рәссам.
Ер өҫтөнә
Мең биҙәктәр яһар саҡ.
Йәй – моңло йыр.
Ҡоштар ярһып,
Сәсәй-сәсәй һайрар саҡ.
Йәй – ул сәскә.
Ялан-ҡырҙың
Йәйғор төҫөн һайлар саҡ.
Сәскә һутынан йыйылған
Балы менән һыйлар саҡ.
Йәй – ул ҡояш.
Йылы нурға
Һәр ҡыяҡ үрелер саҡ.
Еләк-емештең, ҡыҙарып,
Бешер ҙә өҙөлөр саҡ.
Йәй – йылға-күлдәр ярында
Ҡырсынташтар ҡайнар саҡ.
Һыуҙа, сума-сума йөҙөп,
Балыҡ булып уйнар саҡ.
Зөһрә Ҡотлогилдина

Ҡырҙа, яланда
Бөжәк ҡыуабыҙ.
Болонда йырлап
Еләк йыябыҙ.
Күлдә көн дә беҙ
Һыу ҡойонабыҙ.
Ҡыҙыу ҡомда беҙ
Эй ҡыҙынабыҙ.
Муса Сиражи

Күңелле урамдарҙа,
Юҡ хәҙер бурандар ҙа.
Күктә йылмая ҡояш,
Япраҡлана бар ағас.
Күләүеккә сумалар
Сыр-сыу килеп турғайҙар,
Йәй килә, тип шатланып
Улар шулай уйнайҙар.
Зәңгәр күктә ҡояшҡай
Һипкелдәрен тарата,
Шат, көләс балаларҙы
Ҡояш бигерәк ярата.
Йәй, йәй, йәй килә
Ҡояш күңелле көлә!
Ә.Зиннурова

Йәшәрҙе урман, туғайҙар,
Йәй килде, йәй.
Сәскәләр хуш еҫ тарата
Йәй килде, йәй.
Күбәләктәр оса леп-леп,
Ҡоштар һайрай сут-сут, тип.
Тыуған ерҙән матурыраҡ
Донъяла ер юҡ-юҡ, тип.
Ҡыҙарып беште еләктәр,
Йәй килде, йәй.
Эй сәсрәтеп һыу инәбеҙ,
Йәй килде, йәй.
Н.Дәүләтҡолова

Һәр көнөбөҙ - шатлыҡ ҡына,
Һөйөп үҫтерә илем.
Күп һөнәргә өйрәнәбеҙ,
Алабыҙ төплө белем.
Һау бул, мәктәп, көҙ еткәнсе,
Саҡыра борғо беҙҙе.
Мажаралы сәйәхәттә
Гиҙербеҙ илебеҙҙе.
Әйҙәп торған урман-тауҙың
Асырбыҙ әле серен.
Беҙ - буласаҡ хужалары
Ҡәҙерле тыуған ерҙең.
Факиһа Туғыҙбаева

һаумы, болон, туғайҙар,
Сыр-сыу килгән турғайҙар!
һаумы, сәскә, күбәләк,
Һағындым һеҙҙе һәләк!
...Бейеп, йырлап киләм мин,
Түҙә алмайым өндәшмәй,
Ҡолас йәйеп киләм мин:
Һаумы, һаумы, көләс йәй!

Әлли-бәлли ит инде,
Бәү-бәү итеп кит инде.
Йоҡлаһын күҙҙәрең дә,
Йоҡлаһын теҙҙәрең дә.
Йоҡламаһа күҙҙәрең,
Күрмәҫ ҡуян эҙҙәрен.
Йоҡламаһа теҙҙәрең,
Тоталмаҫһың үҙҙәрен.
Әлли-бәлли, бәү!
(Р.Шәғәлиев)

Көнө буйы болонда,
Һикереп унда-бында,
Арып йонсоған үтә –
Бәпесем бәү-бәү итә.
Әлли-бәлли, бәү!
(Р.Шәғәлиев)

Йондоҙҙар, күҙ ҡыҫмағыҙ,
Әтәстәр, ҡысҡырмағыҙ!
Бәпесем бәү-бәү итә.
Йоҡоһонан тороуына
Уны күп эштәр көтә.
Әлли-бәлли, бәү!
(Р.Шәғәлиев)

Ҙур-ҙур емдәр бирһәм дә,
Ул һаман да:
- Ваҡ! Ваҡ! –ти.
Үҙенә гел баҡһам да,
Ул һаман да:
- Баҡ! Баҡ! –ти.
(Р.Ниғмәтуллин)

Ҡаҙ, ҡаҙ, ҡа-ҡа-ҡа,
Ҡарама минең яҡҡа,
Һуҙмасы муйыныңды,
Боҙмасы уйынымды.
(Г.Ситдиҡова)

Мороно, гүйә, көрәк,
Ниндәй ҡош, тиһең - өйрәк.
“Ҡыж- ҡыжыҡ,-ти,- ҡыжыҡ,” - ти.
“Йүгереүе ҡыҙыҡ,” - ти.
(А.Йәғәфәрова)

Ҡаҙҙар төшкән йылғаға,
Йәшел үләнле ярға.
Күңелле һөйләшәләр:
“Ға-ға-ға ла ға-ға-ға!..”
(А.Йәғәфәрова)

- Ағай, ниңә өйрәктәр
Һәр саҡ:
“Быжыҡ-быжыҡ”, - тиҙәр?
- Илағаныңды белгәндәр,
Һиңә:
“Мыжыҡ-мыжыҡ!” – тиҙәр.
(С.Әлибаев)

Өләсәйемдең ҡаҙҙары
Ҡалай уҫал, ҡара әле!
Уҫал ҡаҙҙарҙы ҡыуырға,
Әлдә сыбыҡ бар әле.
Ҡаҙҙар ҡаңғылдашып ҡаса,
Һелтәһәм шул сыбыҡты.
Ағайым гел үртәмәһен:
"Ҡустым, - тиеп, - йыбытҡы”.
(К.Булат)

Һис бер эшһеҙ ултырмайым,
Көн дә бәпкәләр көтәм.
Ҡарға, төйлөгән күренһә,
Ҡырҡ һанап арып бөтәм.
Ҡар ҙа ҡар ҡарға ҡысҡырһа,
Ҡаңғылдаша ҡаҙҙарым.
Күмәкләп тауыш күтәреп
Һаҡлайбыҙ ҡош баҙарын.
(К.Булат)

Беҙҙең йылғабыҙ Туҡта
Ҡаҙҙар йөрөй катокта.
Боҙ баҫмалай һығыла,
Ҡаҙҙар тайып йығыла.
- Ҡый-ғаҡ та ҡый-ғаҡ! – тиҙәр,
- Боҙ өҫтө тай-ғаҡ! – тиҙәр,
- Ниндәй шыма боҙ! – тиҙәр,
- Көскә шыуабыҙ! – тиҙәр.
(С.Муллабаев)

Бәпкәләр сыҡҡан! Бәпкәләр!
Ҡа-ҡа-ҡа! Ура! Ура!
Ата ҡаҙ ҡыуанысынан
Тып итеп бейеп тора.
(Ф.Рәхимғолова)

- Бар улым, баҡсаға сығып,
Берәй күнәк картуф ҡаҙ. -
Бешереп, иҙеп биргәнде
Бик яратып ашай ҡаҙ.
(Г.Юнысова)